नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – Ujjwala Scheme | महिलांच्या आरोग्यासाठी आणि प्रत्येक घरात गॅस कनेक्शन (LPG Gas) देण्यासाठी केंद्रातील मोदी सरकारने गेल्या वर्षी उज्ज्वला योजना 2.0 सुरू केली होती (Ujjwala Scheme). सरकारच्या या कार्यक्रमांतर्गत महिलांनी स्वयंपाकासाठी एलपीजी गॅसचा वापर केल्यामुळे 2019 मध्येच प्रदूषणामुळे होणार्‍या मृत्यूंमधून 1.5 लाख लोकांचे प्राण वाचले, असा दावा करण्यात आला आहे.
Join Our Sarkarsatta, Whatsapp Group, Telegram Group, Facebook Page for every Update
प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजनेमुळे त्या वर्षी पीएम 2.5 उत्सर्जनात किमान 1.8 दशलक्ष टन कपात झाल्याचा अंदाज आहे.
पर्यावरण क्षेत्रात कार्यरत असलेले अजय नागपुरे, रितेश पाटीदार आणि वंदना त्यागी हे वर्ल्ड रिसोर्स इन्स्टिट्यूट (डब्ल्यूआरआय) इंडियासाठी काम करत आहेत.
तिघांनीही हा अभ्यास केला आहे.
नागपुरे यांनी आयआयटी रुरकी येथून पीएचडी केली असून ते 18 वर्षांपासून पर्यावरण प्रदूषणावर काम करत आहेत. (Ujjwala Scheme)
2019 मध्ये भारतात येण्यापूर्वी त्यांनी मिनेसोटा विद्यापीठातील ह्युबर्ट हम्फ्रे स्कूल ऑफ पब्लिक अफेयर्समध्ये सेंटर फॉर सायन्स, टेक्नॉलॉजी आणि एन्व्हायर्नमेंटल पॉलिसीमध्ये काम केले.
वंदना त्यागी या देखील पर्यावरण अभियंता आहेत आणि त्या आयआयटी रुरकी येथे रिसर्च फेलो होत्या.
याच संस्थेतून 2017 मध्ये पदवीधर झालेले पाटीदार, शाश्वत स्वच्छ स्वयंपाक ऊर्जा उपाय, वायू प्रदूषण आणि संबंधित धोरणांवर संशोधन करत आहेत.
उज्ज्वला योजनेचे जे फायदे सांगितले जात आहेत ते प्रत्यक्षात त्याहून अधिक असू शकतात, असे या संशोधकांचे मत आहे.
Join Our Sarkarsatta, Whatsapp Group, Telegram Group, Facebook Page for every Update
इंडियन एक्सप्रेसशी बोलताना नागपुरे म्हणाले, घरच्या स्वयंपाकातून जळणारे बायोमास वायू प्रदूषणात 30 – 40 टक्के योगदान देऊ शकते.
येथे नफ्याचा अंदाज फक्त 2019 वर्षासाठी आहे.
त्यानंतरच्या वर्षांतही असाच फायदा झाला असता.
मात्र, आमच्याकडे अद्याप याबद्दल संपूर्ण डेटा नाही.
मी म्हणेन की उज्ज्वला योजना ही हवेची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी आणि वायू प्रदूषणामुळे होणारे आरोग्य धोके कमी करण्यासाठी सर्वात प्रभावी सरकारी योजना आहे.
संशोधनातील ठळक मुद्दे
नागपूरे यांनी त्यांच्या टीमसह उज्ज्वला योजनेमुळे होणार्‍या मृत्यूचे प्रमाण कमी करण्यासाठी ऑक्टोबर 2020 मध्ये द लॅन्सेटमध्ये प्रकाशित झालेल्या ग्लोबल बर्डन ऑफ डिसीज अभ्यासाद्वारे वापरलेली पद्धत स्वीकारली होती.
युनिव्हर्सिटी ऑफ हेल्थ मेट्रिक्स अँड इव्हॅल्युएशन वॉशिंग्टन यांच्या सहकार्याने केलेल्या या GBD अभ्यासात दावा करण्यात आला आहे की वायू प्रदूषण हा जगातील चौथा सर्वात मोठा किलर आहे, ज्यामुळे 2019 मध्ये सुमारे 6.67 दशलक्ष मृत्यू झाले.
2019 मध्ये भारतात घरगुती वायू प्रदूषणामुळे 6.1 लाख मृत्यू झाल्याचेही त्या अभ्यासात समोर आले आहे.
नागपूरच्या टीमने केलेल्या संशोधनानुसार, बायोमासचा दुय्यम वापर विचारात घेतल्यास 2019 मध्ये घरातील वायू प्रदूषणाशी संबंधित मृत्यूंची संख्या 10.2 लाख झाली.
उज्ज्वला योजना नसती तर मृतांची संख्या 11.7 लाखांवर गेली असती.
अशा स्थितीत उज्ज्वला योजनामुळे देशांतर्गत वायू प्रदूषणामुळे होणार्‍या मृत्यूंमध्ये जवळपास 13 टक्के घट झाली आहे.
Join Our Sarkarsatta, Whatsapp Group, Telegram Group, Facebook Page for every Update
कधी सुरू झाली उज्ज्वला योजना
2016 मध्ये ’प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना’ सुरू करण्यात आली.
देशातील महिलांना स्वयंपाकाच्या पारंपारिक इंधनापासून मुक्त करणे हा त्याचा उद्देश होता.
यामध्ये सुरुवातीला मार्च 2020 पर्यंत 8 कोटी नवीन एलपीजी कनेक्शन देण्याचे लक्ष्य ठेवण्यात आले होते.
मात्र, सप्टेंबर 2019 मध्ये ते मुदतीपूर्वीच गाठले गेले. अभ्यासानुसार, या वर्षी जानेवारीपर्यंत या योजनेअंतर्गत 9 कोटी नवीन एलपीजी कनेक्शन सुरू करण्यात आले होते.
आता देशातील 28 कोटींहून अधिक कुटुंबांपैकी 99.8 टक्के कुटुंबांकडे एलपीजी कनेक्शन आहे. 2015 मध्ये ते 61.9 टक्क्यांपर्यंत होते.
परंतु याचा अर्थ असा नाही की सर्व घरे एलपीजीकडे वळली आहेत. नागपुरे यांच्या अभ्यासात असे आढळून आले की 2019 मध्ये केवळ 65 टक्के कुटुंबे स्वयंपाकाचे प्राथमिक इंधन म्हणून LPG वापरत आहेत.
नागपुरे म्हणतात की उज्ज्वला योजनेद्वारे प्रदान केलेल्या प्रोत्साहनांच्या अनुपस्थितीत, ही संख्या सुमारे 47 टक्के असती.
यामुळे राजस्थान, बिहार आणि उत्तर प्रदेशमधील गावांमधील आरोग्य स्थितीत 50 टक्के सुधारणा झाली आहे.
Web Title :- Ujjwala Scheme | ujjwala scheme saved the lives of 1 5 lakh people air pollution death decreased by 13 percent
NCP-AIMIM | महाराष्ट्राच्या राजकारणात मोठी खलबतं; एमआयएम-राष्ट्रवादीची युती होणार ?