राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी RSS संबंधित तीन गोष्टी सध्या चर्चेत आहेत. एक म्हणजे मध्यवर्ती संघटित बदल, दुसरे संघात ABVP च्या संस्थांचा प्रभाव आणि तिसरे म्हणजे राम माधव यांची भाजपमधून संघात परत येणे.
‘महाराष्ट्रात राष्ट्रपती राजवट लावण्याऐवजी केंद्र सरकारच बरखास्त केलं पाहिजे’
अलीकडेच संघात RSS दोन लोक भाजपमधून परतले आहेत. रामलाल आणि राम माधव दोघांनाही संघाच्या वतीने भाजपकडे पाठविण्यात आले होते. वाजवी कालावधीत दोघांनीही पक्षात महत्वाच्या जवाबदाऱ्या सांभाळल्या. रामलाल संघटनेचे मंत्री होते तर कश्मिरपासून ईशान्येस राम माधव आपली महत्वपूर्ण भूमिका निभावत होते. पण डाव दोन्ही बाजूनी संपला. पक्षातून मुक्त झाल्यानंतर दोघेही रिकामे बसले नाहीत. संघाच्या विशाल कटुंबाने या दोघांना पुन्हा सामील करून घेतले. रामलाल नंतर आता राम माधवही पक्षांतून संघात परतले आहेत.
यापूर्वीही संघातून काही लोकांना पक्षात पाठविण्यात आले होते. दोन लोकांच्या नावांची खूप चर्चा झाली. दोघेही पक्षातून मुक्त होते परंतू संघाने रामलाल आणि राम माधव यांना संघातून RSS परतण्याचा पर्याय दिला नाही. गोविंदाचार्य आणि संजय जोशी ही अशी या दोघांची नावे आहेत ज्यांना संघात न घेण्याचा स्पष्ट संदेश दिला होता. आता रामलाल आणि राम माधव यांना पुन्हा घेतले आहे.
रामलाल आणि राम माधव यांच्या पुन्हा येण्यानंतर संघाने RSS असा संदेश दिला आहे की पक्षातून मुक्त झाल्यामुळे वाद आणि बंडखोरी झाल्या नाहीत तर संघाच्या विशाल फॅब्रिकमध्ये पुन्हा नव्याने निर्माण होऊन तोडगा काढण्यास पुरेसा वाव आहे. संघाच्या कार्याची व्याप्ती खूप विस्तृत आहे आणि सर्वांच्या उपयुक्तता आणि अनुभवानुसार काम करण्याची संधी आहे.
‘सचिन वाझेंना व्हायचं होतं ‘सुपरकॉप’, ATS कडून अनेक धक्कादायक खुलासे
जे शिस्तबद्ध आहेत, विवाद आणि बंडखोरीपासून वाचले आहेत, स्वतःचे व्यक्तिमत्व सांभाळले आहे, त्याच्यासाठी संघाकडे RSS काम आहे आणि ते मागे येऊ शकता, परंतू जर कोणताही उपयुक्त व्यक्ती संघ अथवा पक्षाच्या विरुद्ध उभा असेल, बंडखोर बनला असेल, स्वतःची प्रतिमा खराब केली असेल तर त्याला संघात येण्याचा मार्ग बंद असेल. संघासाठी संजय जोशी यांच्यासारखे संघटनेचे निर्माणकर्ते आणि गोविंदाचार्य यांच्यासारखे व्यापक विचारांचे व्यक्तीमत्व पुन्हा येऊ शकले नाहीत कारण त्यांनी संवेदनशीलता गमावली होती.
रामलाल आता संघात केंद्रीय नेतृत्वात संपर्क प्रमुख पदाची जबाबदारी सांभाळतील आणि सुरेश भट्टजी जोशी, सुरेश सोनी, इंद्रेश कुमार यांच्यासारखे चेहरे असलेले राम माधव यांना आता संघाच्या केंद्रीय कार्यकारी मंडळाचे सदस्य केले गेले आहे.
संघाची निवडणूक
RSS च्या निवडणुकीत मोहन भागवत यांच्यानंतर सरकार्यवाह आणि इतर पदांमध्ये काही बदल करण्यात आले आहेत. सहकारी कामातून दत्तात्रेय होसबोले यांना सरकार्यवाह केले आहे. हे सरसंघचालकानंतर सर्वात मोठे पद आहे. २०१६ मध्ये उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणुकीच्या एका वर्षाआधी दत्तात्रेय यांना राज्याची जबाबदारी देण्यात आली होती. एका वर्षानंतर राज्यात भाजपचे यश ऐतिहासिक होते.
‘परमबीर सिंग दिल्लीत कोणाला भेटले याची माहिती आमच्याकडे, सत्य सर्वांसमोर येईल
परंतू या निवडणुकीपूर्वी दत्तात्रेयांचे भविष्य जवळजवळ निश्चित झाले आहे. १९९२ पासून २००३ पर्यंत संघासाठी RSS ABVP च्या जाबाबदाऱ्या पार पाडत दत्तात्रेयांना परत आणणे ही खरोखर भविष्यातील नवीन पिढी तयार करण्याच्या उद्देशाने घेण्यात आलेला निर्णय होता, जो पूर्ण अर्थाने योग्य आहे.
होसबोले यांच्या व्यतिरिक्त सुनील आंबेकर यांनाही संघाने आपल्या केंद्रीय पार्टीसोबत जोडले आहे आणि त्यांना प्रचार प्रमुखाची जबाबदारी दिली आहे. आंबेकरही AVBP मधून आले आहेत. त्यामुळे फक्त केंद्रीय टीममध्ये ABVP ची उपस्थिती वाढली आहे आणि होसबोले यांना बळकटी प्राप्त झाली आहे.
सचिन वाझे प्रकरण : खंडणीप्रकरणात मुख्यमंत्री ठाकरेंचा हात; खासदार नवनीत राणांचा लोकसभेत आरोप
संघाची परंपरा राहिली आहे की संघाला सहायक संघटनांकडून संघासाठी RSS व्यक्ती मिळत आहेत परंतू संघाने आपल्या केंद्रीय टीमला संघाच्या मातृ संघटनेच्या चेहऱ्यावरून तयार केले आहे. संघाच्या केंद्रीय नेतृत्वात कोणत्याही सहायक संस्थेला इतके स्थान आणि महत्व प्रथमच मिळत आहे.
याचा पहिला अपवाद म्हणजे मदनदास देवींचा होता, जे संघाचे प्रमुख देवरस यांनी संघाच्या RSS मध्यवर्ती संघाचा भाग बनविला होता. सुदर्शन सरसंघचालक झाले तेव्हा असे मानले गेले की मदनदास देवी यांना सरकार्यावाह म्हणून मर्यादित राहिले आणि सुदर्शन यांना सरकार्यावाहाची जबाबदारी मोहन भागवत यांच्याकडे सोपविली.
२००९ मध्ये सरसंघचालकांची जबाबदारी जेव्हा मोहन भागवत यांनी स्वीकारली तेव्हा दत्तात्रेय होसबोले यांना ABVP च्या प्रतिनिधी संघाच्या मध्यवर्ती संघात सहकारी बनवून जोडले गेले. पण ABVP मधून आलेले सरकार्यावाह या पदावर होसबोले हे प्रथम व्यक्ती आहेत.
ABVP: वाढता प्रभाव
अलीकडील वर्षात ABVP चा प्रभाव वाढत आहे. पक्षातही आणि संघातही. जेपी नड्डा ते सुनील बंसलपर्यंत भाजपचे प्रमुख चेहरे ABVP मधून पक्षातील सर्वात वरच्या आणि प्रभावी पदांवर पोहोचले आहेत. मोदी सरकारमध्ये जवळपास १०० खासदार आहेत जे ABVP शी संबंधित असल्याचे सांगितले जाते.
सत्तेत तसेच संघात ABVP च्या वाढत्या प्रतिनिधित्वाद्वारे संयोजकांना सुधारण्याचा प्रयत्न केला जात आहे, असे दिसत आहेत.
Pandharpur : अजित पवारांच्या बैठकीला सभेचे स्वरूप, पोलिसांत FIR दाखल
यामागील एक कारण, अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या नेतृत्वाखालील एनडीए सरकारच्या काळात अटल आणि सुदर्शन यांच्यात जास्तीत जास्त दुरी निर्माण झाली होती ती संघ कमी करण्याचा प्रयत्न करीत आहे. एकच विचार आणि कल्पना असून दोघांनीही वेगवेगळ्या दिशेला पहिले. अटलजींच्या जवळच्या मंत्र्यांपैकी असे अनेक चेहरे होते जे संघाच्या RSS पार्श्वभूमीवर आले नाहीत. त्याच्या कामकाज आणि समन्वयामध्ये गतिरोध होता.
परंतू शताब्दी वर्षाच्या दिशेने वाटचाल करणाऱ्या अनघाला संघर्ष, संयोजन आणि प्रसार अधिक आवश्यकी आहे. होसबोले यांना सरकार्यवाह बनवणे आणि आंबेकर यांचा सहभाग यामुळे चांगल्या संयोजनात हातभार लावला जाईल.
नेतृत्वाची नवी लढाई
दुसरे मोठे कारण म्हणजे संयोजनासाठी विचार आणि पिढीतील समांतरपणा. भाजपने अटलवाल्या पिढीला मार्गदर्शन मंडळापर्यंत घेऊन गेले आहेत आणि आता एक नवीन पिढी सत्तेवर आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि सरसंघचालक मोहन भागवत दोघांचा जन्म सप्टेंबर १९५० मध्ये झाला. दोघेही एकाच पिढीचे आहेत. स्वातंत्र्याचा अमृत मोहत्सव आणि संघाच्या शताब्दी वर्षापर्यंत दोघे या संयोजनाला एकत्र ठेऊन पुढे जात आहेत.
RJ : धान्याच्या कोठीमध्ये अडकले मुले, गुदमरून 5 जणांचा मृत्यू
पण भाजपने मोदींची पुढील पिढी तयार केली आहे. जेपी नड्डा, सुनील बन्सल ते अमित शहा आणि योगी आदित्यनाथ यांच्यापर्यंत पक्षात आणि नव्या पिढीमध्ये असे प्रभावी लोक आहेत. संघातही हे परिवर्तन आवश्यक होते जेणेकरून वैचारिक समानता कायम राहिली. म्हणूनच संघही आपल्या नव्या पिढीला तयार करण्यात गुंतलेला आहे.
डॉ. कृष्णगोपाल, डॉ. मनमोहन वैद्य, सी.आर. मुकुंद यांची नावेही संघात नव्या सरकार्यवाहसाठी उपलब्ध असलेल्या पर्यायांपैकी होता. २०१४ मध्ये मोदी सरकारची स्थापना झाल्यानंतर डॉ. कृष्णगोपाल यांचे नाव बऱ्याच वेगाने वाढले र्यागेले. पण त्या दरम्यान काही ठिकणी गतिरोधक आल्याच्या बातम्या आल्या. मदनदास देवी यांच्याप्रमाणेच कृष्णगोपाल यांनीही पक्ष आणि संघ यांच्यात संबंध निर्माण करण्यासाठी स्वतःलाच तयार केले.
Photos : ‘गंदी बात’ फेम महिमा गुप्ताच्या Hotness चा ‘कहर’ ! बिकिनीसोबतच शेअर केला ‘हा’ अवतार
मनमोहन वैध्य यांचे वय त्यांच्या नवीन पिढीपेक्षा वरच्या स्थानावर ठेवते. सीआर मुकुंद हा एक उत्तम पर्याय आहे परंतू त्यांचे वय अजूनही ६० च्या खाली आहे आणि आता संघाला कदाचित त्यांचा अधिक वेळ द्यावा अशी इच्छा आहे. म्हणूनच सरकार्यवाह नव्हे तर त्यांना संघाच्या केंद्रीय टीमचे सप्तऋषींमध्ये त्यांना सहसरकार्यवाह रूपात ठेवले गेले आहे. जाणकारांचे असे म्हणणे आहे की जी जबाबदारी आज होसबोले सांभाळत आहेत भविष्यात तेथे सीआर मुकुंद यांचा चेहरा असू शकतो.
होसबोले देखील यासाठी सर्वात योग्य आहेत कारण त्यांचे व्यक्तिमत्व संघाच्या सध्याच्या गरजांच्या द्रीष्टीने सर्वात अचुक आहेत. होसबोलेंसाठी असे म्हंटले जाते की त्यांचे वर्चस्व, वाद आणि गतिरोध यांच्याशी दूरपर्यंत संबंध नाही.
खा. संजय राऊतांचा सरकारला सल्ला, म्हणाले -‘सरकारमधील प्रत्येक घटकानं आत्मपरीक्षण करावं’
स्वच्छ प्रतिमा,नवीन विचारसरणी आणि सोपा सुसंवाद यामुळे होसबोले यांचा संघासाठी सर्वात अनुकूल चेहरा आहे आणि भाजपा अथवा सरकार यांना त्याच्याबद्धल चिंता करण्याचे कारण दिसत नाही.
दक्षिणेचे द्वार
संघ आणि भाजपासाठी भारताच्या नकाशात दक्षिणेचा हिस्सा अजूनही आनंद निर्माण करीत नाही. कर्नाटकपर्यंत पोहचुन भाजपचा रथ थांबला आहे. कर्नाटकमध्ये जेव्हा भाजप पहिल्यांदा जिंकले तेव्हा त्याला दक्षिण द्वार सांगितले गेले.
दक्षिणेचा हा दरवाजा भाजपासाठी खुला आणि बंद ठेवत आहेत. हा रथ दक्षिणेच्या या फाटकाच्या पुढे जाऊ शकत नाही. आंध्र, तेलंगणा, तमिळनाडू, केरळमध्ये भाजप आणि संघ दोघेही अद्याप चमत्काराच्या प्रतीक्षेत आहेत.
‘परमबीर सिंग दिल्लीत कोणाला भेटले याची माहिती आमच्याकडे, सत्य सर्वांसमोर येईल
केंद्राच्या टीममध्ये संतुलन राखणे आणि दक्षिणेसाठी संकेत स्थापन करणे आवश्यक आहे. महाराष्ट्राच्या वर्चस्वाशी समांतर दक्षिण दिशेला यापेक्षा आणखी महत्वाचे संकेत काय असू शकते? कदाचित म्हणूनच होसबोले आणि मुकुंदा यांना महत्व प्राप्त झाले कारण संघाच्या दक्षिणेकडील मिशनची मजबूत सुरुवात देखील भविष्यात दिसून येत आहे.
Sudhir Mungantiwar : ‘मुंबई पोलिसांना आता खंडणी यार्ड म्हटलं जाईल’
…म्हणून भाजपच्या कार्यकर्त्यांना कोरोना होत नाही, भाजप आमदाराचे अजब विधान
‘हा’ कटाचाच भाग, शिवसेनेने सांगितला घटनाक्रम !
पंढरपूरसाठी जनतेच्या मनातीलच उमेदवार दिला आहे, अजित पवारांनी दिले स्पष्ट संकेत